Doğduğumuzdan bugüne kadar şüphesiz öğrenme sayesinde birçok davranış ya da eylem gerçekleştirdik. Gelecekte de yapacağımız birçok davranışın kaynağında öğrenme olduğunu söylesek yerinde olur.
Peki öğrenme nedir? Hayatınızı hızlıca gözden geçirin. Aileniz, arkadaşlarınız ve diğer tüm çevreniz tarafından maruz kaldığınız etkileşim ve yaşantılar sonucu oluşan kalıcı davranış değişikliğine öğrenme diyebiliriz. Oluşan bu davranış değişikliğini doğrudan algılayabildiğimiz gibi doğrudan algılayamadığımız zihinsel değişikliklerin olduğunu da söylemek mümkündür.
Öğrenmenin varlığından bahsedilmek için davranış değişikliğinin varlığı ve kalıcılığının olması gerektiğini söylemek gerekir.
Herhangi bir konuda uzman olan bir kişi, bir zamanlar acemiydi.
Helen Hayes
Öğrenme Türleri Nelerdir?
Öğrenme nedir? Sorusunun cevabı basit gibi dursa da konu aslında oldukça derindir. Bununla birlikte çok fazla sayıda öğrenme türleri ve kuramları vardır.
Bilişsel Öğrenme
Bilişsel öğrenme, kişinin zihinsel süreçlerini genel olarak aktif ve farkında olarak kullandığı öğrenme çeşididir. Dünyaya bakış açısı, fikirleri veya olayları yorumlama becerisi, farkındalık gibi kavramlar ön plandadır.
- Motor Öğrenme
Hiç herhangi bir spor dalını izlerken sporcunun zor bir hareketi nasıl da mükemmel ve çok kolaymış gibi yapabildiğini düşündünüz mü? Sporcuların ya da şov dünyasının çokça kullandığı öğrenme çeşitlerinden bir tanesi motor öğrenmedir.
Motor öğrenme sinir sisteminin davranış değişikliğinden kaynaklanan ve kas becerilerine dayalı bir öğrenme çeşididir.
Bireyin bir beceriyi gerçekleştirme sürecinde, deneyimin ve pratiğinin sonucu olarak performansta kalıcı bir değişiklik gerçekleşmesidir. - Model Alarak Öğrenme
Modelleme yöntemiyle öğrenme yolu, başkalarının davranışlarını, kişiliğini vb. durumların gözlemlenmesiyle öğrenme yöntemidir. Farkında olunarak ya da olunmadan davranış veya durumların taklit edilmesi, kopyalanması sonucunda gerçekleşen öğrenme çeşididir.
Örneğin bir çocuk, babasının bardaktan nasıl su içtiğini gözlemleyerek taklit etmesiyle ortaya çıkan davranış değişikliğidir. Basit davranış değişiklikleri olduğu gibi yeterince gözlem ve deneme sonucunda kompleks davranış değişiklikleri de meydana gelebilir. - Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme
İnsanların durumları tecrübe ederek veri toplamasına deneme yanılma yoluyla öğrenme diyebiliriz. Birey yeteri kadar veri toplayıncaya kadar dener ve yanılır. Yeterince deneme ve yanılma sonucunda yanlış verileri azalttıkça ve doğru verileri kullanmak üzere ayırdıkça başarılı bir davranış değişikliğine yaklaşabilir. Örneğin özenle hazırladığınız yemeğin lezzetini daha iyi ayarlayabilmek için defalarca denemek. Bir başka örnek ise yeni alınan teknolojik cihazın işlevini deneyerek öğrenmek gibi durumlara deneme yanılma yoluyla öğrenme denir. - Kavrayarak (İçgörüsel Öğrenme)
Canlının problem karşısında probleme ait olan durumları aniden kavrayarak öğrenme çeşididir. - Farkına Varmadan Öğrenme
Kişinin bir etkiye farkına varmadan belli bir süre maruz kalması sonucunda oluşan öğrenme türüdür. Örneğin sürekli duyulan söz öbeklerini ezberlemek.
Koşullanma Yoluyla Öğrenme
Canlının başlangıçta tepkisiz kaldığı bir uyarıcıya karşı tepki göstermeyi öğrenmesine denir. Bu öğrenme türü ikiye ayrılır.
Klasik Koşullanma Yoluyla Öğrenme
Yöntem, canlının doğal bir uyarıcıya karşı gösterdiği doğal tepkiyi yapay uyarıcıya da gösterip göstermeyeceğini anlamaya çalışır. Duymuş olabileceğiniz gibi İvan Pavlov‘un deneyi buna çok iyi bir örnektir. Kısaca anlatmak gerekirse normal şartlarda yemek gören bir köpeğin salya salgılaması şartsız ve doğal bir tepkidir. Oysa köpeğe yemek verirken zil çalmanın sonucunda köpek, zil sesine koşullanmış olur. Bundan sonra zil sesi duyan köpek yemek görmese bile salya salgılar. Buna da şartlı tepki denir.
Edimsel Koşullanma Yoluyla Öğrenme
Ödül ya da ceza yöntemiyle canlıda meydana gelen davranış değişikliğine edimsel koşullanma denir. Organizmanın ödüle ulaşması sonucunda ödülü tetikleyen davranışı tekrarlaması muhtemeldir.
Aynı şekilde cezalandırılmamak için cezayı tetikleyecek davranıştan kaçınması da olasıdır.
Örneğin laboratuvar faresinin iki farklı düğmeye dokunmasıyla iki farklı sonuca gitmesini ele alalım. Birinci düğmeye dokunan fareye yem gelir. Bu sonucu gören fare yüksek ihtimalle hep o düğmeye dokunacaktır. Aynı fare ikinci düğmeye dokunduğunda ise çok hafif bir elektrik akımının kendisine iletildiğini düşünelim. Bu davranışa maruz kalan fare muhtemelen ikinci düğmeden kaçınacaktır.
Bir başka örnek ise hayatımızın içinden. Birçok iş yeri çalışanların motivasyonunu artırmak için ödül – ceza yöntemi kullanır. Ödül belki motivasyon artırıcı bir şey olsa da cezanın verimliliğe ne kadar katkılı olduğu başka konunun tartışması olsun 🙂
Eğitimde Kullanılan Öğrenme Türleri Nelerdir?
Öğrenme Nedir? Sorusunun diğer tarafı eğitimde kullanılandır. Yeni bir şey öğrenmek için hangi metotlara maruz kaldığınıza ya da hangi metodu seçtiğinizin ne kadar farkındasınız? Küçük büyük fark etmeksizin yeni bir şey öğrenmeye çalışıldığında bazı metotlar kullanılabiliyor. Bu metotlara kısaca değinelim.
- Görsel Öğrenme Metodu
Öğrenilmek istenilen bilgi veya davranış değişikliği için görsel etkileşimleri kullanmaktır. Bunlar davranışı gözlemlemek, video izlemek, tablolardan yararlanmak, renkli kağıtlardan ya da grafikten yararlanmak gibi yöntemler barındırır. - Okuma – Yazma Yaparak Öğrenme Metodu
Bu metotta yeni bir bilgi öğrenmek için okuduğunu yazarak tekrarlamak vardır. Birey genelde önce metni okur, anlar ve yazarak pekiştirir. Bilgiyi uzun süreli belleğe yerleştirinceye kadar tekrarlayabilir. - İşitsel Öğrenme Metodu
Bu metodu uygulayan bireyler, öğrenmek istedikleri bilgiyi farklı bir kaynaktan dinlerler. Ayrıca öğrenilmek istenilen şeyi kendileri defalarca tekrarlayabilirler. - Kinestetik Öğrenme Metodu
Bu öğrenme metodunda birey fiziksel olarak aktif rol alır. Bilgiyi ya da istenilen davranış değişikliğini öğrenmek için harekette, davranışta, fiziksel temasta bulunur.
Etkili Öğrenme Yöntemleri
Bu kısımda elimizden geldiği kadarıyla etkili öğrenme yöntemlerinden bahsedilecek.
- Kendinizi Tanıyın
Kendinizi tanımak her şeyde önemli olduğu kadar etkili öğrenmede de önemlidir. Hangi öğrenme yöntemiyle daha iyi öğrendiğinizi düşünüyorsunuz ve neden? Diğer yöntemlere yeterince fırsat verdiniz mi? Hangi ortamlarda etkin öğrendiğinizi düşünüyorsunuz? Gibi sorularla başlayabilirsiniz. - Ortam ve Çevre
Nasıl bir ortamda ve çevrede daha iyi öğreneceğinizi düşünün ve deneyin. - Dikkat
Dikkat, öğrenmeyi etkileyen çok önemli bir etmendir. Dikkat odağınızı öğrendiğiniz işe en iyi şekilde vermeye çalışın. - Öğrenme Teknikleri Uygulayın
Pomodoro, Feynman teknikleri gibi teknikleri öğrenin ve deneyin. Bu tekniklerden hangileri öğrenmenizin veya çalışmanızın verimliliğini artırıyor not edin ve uygulayın. - Birden Fazla Duyunuzu Kullanmaya Çalışın
Efektif bir öğrenme metodu yaparak karma öğrenme modelini deneyebilirsiniz. Ne kadar fazla duyu ile öğrenmeye çalışırsanız bilgiyi geri çağırmak ya da saklamak daha kolay olabilir. - Öğrendiğinizi Anlatın
Öğrendiğinizi sandığınız ya da öğrenmeye çalıştığınız bilgiyi birilerine anlatın. Hatta kendinize bile tekrar tekrar anlatabilirsiniz. - Bilgileri Bağdaştırın
Bilgileri başka bir şeylerle bağdaştırabilirsiniz. Böylelikle öğrenmeye çalıştığınız bir şeyi daha kolay hatırlayabilirsiniz. - Motivasyon Beklemeyin Disiplin Sağlayın
Her zaman söylediğim gibi motivasyon güzel bir yakıttır ancak tükenmeye yatkındır. Disiplin ise tükenmek bilmez bir yakıttır. Mutlaka sizi yıpratmayacak seviyede disiplinli bir şekilde çalışın. Kendinizi en iyi siz tanıyorsunuz. Başarı için en ideal programınızı oluşturun ve uygulayın.
Unutmayın yeni bir şey öğrenmek için çoğunlukla konfor alanını terk etmek gerekir. Disiplin, bu terk ettiğiniz alana geri dönmenizden sizi koruyacaktır. Umarız ki bu yazıda öğrenme nedir? Sorusuna yaklaşımınızı daha iyi hale getirmenize yardımcı olabilmişizdir.
Disiplin, hedefler ve başarı arasındaki köprüdür.
Jim Rohn